ΚΥΡΤΏΝΗ


Η Κυρτώνη Φθιώτιδας είναι χωριό επί του δρόμου που οδηγεί από την Αταλάντη, από την οποία απέχει 12 χλμ, προς τον Ορχομενό. Βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 480 μέτρων. Με την εφαρμογή του Νόμου συνένωσης Δήμων και Κοινοτήτων "Καποδίστριας" (2539/97) απετέλεσε Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αταλάντης[1] και από το 2011 αποτελεί Τοπική Κοινότητα του Δήμου Λοκρών.


Το χωριό σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 445 κατοίκους οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Η προηγούμενη ονομασία του χωριού ήταν Κολάκα[2].

Το Δημοτικό Διαμέρισμα Κυρτώνης πήρε το όνομα του από την αρχαία πόλη Κυρτώνη, η οποία ανήκε στους Οπούντιους Λοκρούς, όπως αναφέρεται από τον Παυσανία[3]. Εικάζεται ότι βρίσκονταν σε θέση ανατολικότερη του σημερινού χωριού. Μέχρι και σήμερα σώζεται στη περιοχή το Κάστρο της Κυρτώνης στη θέση Πύργος. Πρόκειται για αρχαία οχύρωση, με τετράγωνο πύργο, κτισμένη με λιθόπλινθους, πάχους 1,5 μέτρου[4].

Στην Κυρτώνη βρίσκεται η πανάρχαια βρύση «Καμίνι». Στην τοποθεσία «Καμινάκι» υπάρχει βράχος με εικονοστάσι που κοντά του αναβλύζει γλυφό παγωμένο νερό με ιαματικές ιδιότητες (για δυσεντερία)[2].

Πίνακας περιεχομένων

  • 1Ιστορία
  • 2Αρχαιολογικά ευρήματα
  • 3Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις
  • 4Πηγές
  • 5Παραπομπές

Ιστορία

Η περιοχή της Κυρτώνης πρωτοκατοικήθηκε την Νεολιθική εποχή (7000 π.Χ. - 3200/3100 π.Χ.). Ο οικισμός αυτός παρουσίασε όλα τα γνωρίσματα και χαρακτηριστικά του Νεολιθικού οικισμού, αλλά δεν μας είναι γνωστή η ονομασία του. Αυτό που τον έκανε ξεχωριστό ήταν το γεγονός, ότι ήταν ο μόνος ορεινός οικισμός της περιόδου στην ευρύτερη περιοχή.

Η πλατεία της Κυρτώνης

Κατά την Αρχαϊκή εποχή (700 - 480 π.Χ.), επίσης υπήρξε δραστηριότητα στην περιοχή της αρχαίας Κυρτώνης. Κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία και η κεραμοποιία.

Λέγεται [5] ότι υπήρχε άλσος με μικρό ναό του Απόλλωνα, με αγάλματα του ίδιου και της Αρτέμιδος, όπως επίσης και ναό των Νυμφών σε παρακείμενο άλσος, χτισμένος πάνω από μία πηγή.

Κατά τους πρώτους χρόνους της Τουρκοκρατίας (1466), στην Κολάκα υπήρχαν 47 νοικοκυριά. Το 1506 υπήρχαν 50 νοικοκυριά μόνο Χριστιανικά και το 1521 52. Το 1540 ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 61 νοικοκυριά και το 1571 σε 76.

Το 1815, ο περιηγητής Αργύρης Φιλιππίδης έγραψε για την Κολάκα: «Έχει και αυτό περί τα είκοσι σπίτια Χριστιανών. Κάνουν σιτάρι, κριθάρι και άλλα γεννήματα, κρασί όσο πίνουν...έχουν εδώ και πρόβατα και γίδια, τα επιμελούνται και ζουν καλά».

Φυσική πηγή νερού στην Κυρτώνη

Η Κολάκα ανέδειξε τρεις αγωνιστές της Επανάστασης του 1821. Τους Αθανασίου Μιχάλη (υπαξιωματικό), Ανέστη Αργύρη και Δήμου Ιωάννη.

Ο πληθυσμός του χωριού το 1879 ήταν 168 κάτοικοι, το 1889 232, το 1896 243 και το 1907 303. η κοινότητα το 1907 είχε ενταχθεί στο Δήμο Αταλάντης. Μετέπειτα συνέχισε την πορεία της ως ανεξάρτητη κοινότητα.

Το 1997 εντάχθηκε εκ νέου στο διευρυμένο Δήμο Αταλάντης.

Με τη νέα διοικητική διαίρεση της χώρας, που προβλέπει το «σχέδιο Καλλικράτης», η Κυρτώνη ανήκει στο Δήμο Λοκρών.

Αρχαιολογικά ευρήματα

Ο "Παλιόπυργος" ή "Πύργος" στην Κυρτώνη

Στην Κυρτώνη υπήρξε νεολιθικός οικισμός, παρόλο που στην περιοχή δεν έχουν διενεργηθεί ανασκαφές.

Στη θέση Νιχώρι της κτηματικής περιφέρειας της τέως κοινότητας Κολάκας ,στην περιοχή της αρχαίας ακροπόλεως από ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν, έχουν βρεθεί νεκροταφεία αρχαϊκής περιόδου, ακόμη στη θέση αυτή διατηρείται οχύρωση σε μεγάλη έκταση και ένας από τους πύργους της σώζεται σε μεγάλο ύψος, για το λόγο αυτό η περιοχή ονομάζεται από τους ντόπιους Πύργος.

Η αρχαία πόλη που εκτείνονταν εδώ είναι σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη η Κυρτώνη.

Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις

Σπορά

Κατά την πρώτη ημέρα της σποράς σπάνε μέσα στο σάκο με το σιτάρι ένα ρόδι και ρίχνουν άλλο ένα στο χωράφι κάνοντας την ευχή "όσα σπόρια έχει το ρόδι τόσα σπόρια να έχει και το κάθε στάχυ'".

Χριστούγεννα-Πρωτοχρονιά-Θεοφάνια

Παραμονή των Χριστουγέννων τα παραδοσιακά κάλαντα τραγούδιουνται σε όλο το χωριό :

«Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά πρώτη γιορτή του χρόνου για βγείτε, δείτε, μάθετε, πως ο Χριστός γεννιέται και ανατρέφεται με γάλα και με μέλι...».

Οι νοικοκυρές του χωριού ένα πέταλο κρεμούν στο τζάκι τους για να αποτρέψουν την είσοδο των καλικαντζάρων στο σπιτικό τους ενώ τη μέρα της Πρωτοχρονιάς έχει ιδιαίτερη σημασία για εκείνες ένας καλότυχος και γούρικος πρώτος επισκέπτης. Την ημέρα των Θεοφανείων τα μικρότερα παιδιά τραγουδούσαν:

«Σήμερα είναι τα φώτα που γεννάει η κότα πίσω από την πόρτα πάρτο το αυγό και φεύγα να μη σε πιάσει η βέργα

και μεγαλύτεροι άνδρες που μπορούσαν να απομνημονεύσουν πιο σύνθετους στίχους:

«Σήμερα είναι τα φώτα και ο φωτισμός και χαρές μεγάλες του αφέντη μας και στον Ιορδάνη ποταμό κάθεται η Παναγιά .... τον αφέντη Αι Γιάννη παρακαλεί Συ αφέντη Αι Γιάννη Πρόδρομε δύνασαι βαφτίζεις θεού παιδί..»

Πάσχα

Μετά την λειτουργία της Αναστάσεως όλοι μαζί άνδρες και γυναίκες τραγουδούσαν:

«Σήμερα Χρίστος Ανέστη, να έρθει ο ουρανός να πέσει σήμερα και οι παπάδες, κάθονται σα δεσποτάδες. σήμερα τα παλικάρια κάθονται σα λιοντάρια σήμερα τα κορίτσια στέκονται σαν κυπαρίσσια σήμερα και οι παντρεμένες κάθονται καμαρωμένες» [6]