Ι.Μ. ΠΡΟΦΉΤΟΥ ἨΛΙΟΎ ΖΕΛΊΟΥ

Ευρίσκεται ΒΔ του Ζελίου και απέχει αρκετά χιλιόμετρα απ΄ αυτό. Είναι κτισμένη στην άκρη ενός λόφου στην κεφαλή βραχώδους προεξοχής και καταλήγει σε μια απότομη κλίση ύψους 200 περίπου μέτρων. Το Μοναστήρι περιβάλλεται από φρουριακό τείχος που στηρίζεται εξωτερικά με λιθόκτιστες αντιρρίδες. Στη θέση αυτή υπήρχε το αρχαίο προχριστιανικό φρούριο της Ο­μη­ρι­κής πόλεως Τάρφος. Είναι κτίσμα του 13ου ή 14ου μ.Χ. αιώνος και έχει αρχιτεκτονική Φραγκικής νοοτροπίας. Τα κτίριά του είναι εντυπωσιακά, η πύλη, ο Ναός, τα κελλιά, οι αποθήκες, το υδραγωγείο κ.α. Σήμερα χάρις στην μέριμνα του Δήμου Ελάτειας έχουν ανακαινισθεί. Μία επιγραφή που φυλάσ­σε­ται στο Σχολείο του Ζελίου, προχριστιανικής εποχής, ήταν εντοιχισμένη στην είσοδο της Μονής και αναφέρεται σε κάποιο αφιέρωμα προς τους θεούς ενός Σωσιτέλη και της γυναίκας του Ξενύλας. Το Καθολικό είναι απλό, σε σχήμα ορθογωνίου με πυραμιδοειδή εξωτερικά αντιστηρίγματα. Στους εξωτε­ρι­κούς τοίχους διακρίνονται τοιχογραφίες λαϊκής Τεχνοτροπίας που χρονολογικά αναφέρονται στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής εποχής των τελευταίων Παλαιολόγων όπως υποστηρίζει ο Λαζαρίδης.

Τα κτήματα της Μονής ήταν πολλά και έφθαναν μέχρι τον κάμπο του Μώλου. Στο Μοναστήρι αυτό εμόνασε ο Όσιος Σεραφείμ (1552 μ.Χ.) και εκεί συγκεντρώθηκαν οι Λοκροί τον Αύγουστο του 1825 πριν την μάχη των Βασιλικών. Στις ανάγκες του αγώνα προσέφερε και γρόσια και ζώα και τρόφιμα. Το κτιριακό συγκρότημα της Μονής τον Μάϊο του 1944 δέχθηκε τη χαριστική βολή από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής τα οποία απεστέγασαν όλους τους χώρους.

Εορτάζει την 20η Ιουλίου.

Υπεύθυνος: Ἡγούμ. Δημήτριος Ζελιαναῖος.